Escalerende Sapiens
Eeuwig onderweg op de rotonde om de zon zijn groepen mensen al millennia met elkaar verbonden. Homo sapiens kan niet anders. Sapiens heeft alles meegekregen om supersociaal en georganiseerd de meest fabelachtige, geïmagineerde dromen om te zetten in bruikbare, functionele ‘dingen’, die ons leven fijner of makkelijker maken. Tot zover Harari.
We zijn een flink eind op weg en we doen het over het algemeen best goed. We doen ons best om de wereld steeds beter te begrijpen en daarmee onszelf. Hoewel sommige, wat conservatievere krachten bepaalde factoren van vooruitgang remmen, is die stroom allang niet meer te stoppen. Onze nieuwsgierigheid – een superkracht van Sapiens – houdt niet op te bestaan, ook al wordt die curiositeit georganiseerd tegengewerkt. Die reële belangstelling voor alles om ons heen is maar goed ook, want elk jaar vallen bij kankergerelateerde ziekten steeds minder doden, om maar een voorbeeld te noemen.
Hoe snel escaleert Sapiens richting oorlog? Hoelang duurt de opbouw naar het uiteindelijke geweld? Dat proces van frustratie over anderen, naar het definitief wegzetten van mensen, het demoniseren van mensen of tot het daadwerkelijk bombarderen van veelal onschuldige mensen. Verkrachten. Verhongeren. Het moment waarop anderen geen mens meer zijn. Kortom: wanneer zijn de geesten zo opgehitst, zo gevormd, zo gekneed en rijpgemaakt voor het daadwerkelijk doden of schaden van andere mensen? Een decennium, twee of acht?
Het woord “gemaakt” geeft aan dat sommige mensen andere mensen zodanig beïnvloeden dat zij door die ander daadwerkelijk overgaan tot geweld, maar grondige zelfbeschikking blijft een ondergeschoven kindje. Voor weinig echt weggelegd. Dit is geen nieuw fenomeen. Dit is wat Sapiens al eeuwen doet. Follow the leader.
“Je moet zelf nadenken.” Maar pas op, niet te veel.
Veel gevaarlijker is het feit dat een mens die in groepen leeft ook het meest zeker van zichzelf wordt, sterker. De kracht van het eigen gelijk wordt heftiger in de groep en per individu. Er hoeft niet eens een leider te zijn die de groep voortstuwt of listige zaken in het oor fluistert. Nee, de groep zelf – of zelfs een eenling – kan verandering brengen. Goedschiks, maar zeker ook kwaadschiks. De hele groep wordt een en nog sterker, dat vaak gepaard gaat met het uit het oog verliezen van de ander. Vaak met opzet.
Dan is het niet altijd zo fijn op dat circuit rond de zon. Vooral als mensen samenklonteren en zij niet direct hun zin krijgen. Er wordt van alles uit de kast getrokken om de ander te schaden, te kleineren. Het grotere eigen doel moet gehaald worden. Het liefst zonder al die anderen. Die gekkies aan de “andere kant”.
Zo struikelt Sapiens verder. Twee stappen vooruit, een achteruit. Voortbewegend op die prachtige rotonde.
