Aan Mohammed 6, Koning van Marokko,
We hebben uw land zo enorm bewonderd. We hebben intens meegeleefd met vele hardwerkende dirhams, die ons om de oren vlogen. We hebben genoten van de vele gebouwen die uw land rijk is. Mens en natuur. Allah zijn naam uitdragen met respect en degelijkheid. Onze kerkklokken worden gebruikt voor de sier. Een klokkenspel, met kerst een goede preek. Uw allitererende gebedszang in de ochtend een pre, een voorwaarde voor leven. Meerdere geloven kennen hun plaats. Een land vol cultuur. Maar ook een land met onvolkomenheden.
Marrakech is een wonderschone stad in een warme droge omgeving. Het Jamaan el Fna plein is een broeinest. Muzikanten bereiden je voor op een vitale strijd voor je auditiviteit en visueel komen je ogen te kort. Apen, slangen, sinaasappels, fruit, koekjes, Djellabba’s, kaftans, armen, rijken, ezels met daarop jonge jongens op weg naar hun twaalf uur durende reis voor gewilde dirhams. Schoenen poetsen, eten verkopen, Arabische muziek. Vanuit een café van een hotel slaan we de touristen gade die hun eerste minuten op het plein beleven. Vol met angst en avontuurlijke ingetogenheid.
Pinnen voor dirhams. Altijd te veel en nooit zuinig. Wat moeten we met zoveel geld? Geld waarvan we de waarde niet kennen. Spenderen is de enige mogelijkheid iets van de waarde te leren kennen. Producten die rijk uitgestald door de hele Medina liggen te wachten op een lokaal iemand of toerist. Gemasseerd worden in een echte, niet toeristische Hammam. Waar je schoon wordt geveegd door korreltjes zand, afkomstig uit de zuidelijk gelegen Sahara. De mooie tuinen en paleizen van u, waar de sinaasappelboom en olijfbomen groeien.
Een oude Franse geoloog opent de deur van zijn Riad in het schitterende Meknes. Het is 11.30. We hebben net een reis met de trein vanuit Rabat gehad. In de trein werd ik aangesproken. Mijn vriend niet. Zijn lange blanke lichaam bouwt een soort muur op. Er lijkt meer afstand te bestaan. Ik, als half Marokkaan, weet de aandacht wat meer te trekken. Met mijn Europesche voorkomen ben ik snel een mikpunt der communicatie. Ik spreek geen woord Arabisch. Een vriendelijk afwimpelen is de bedoeling. Dat gebeurde niet, we kregen te eten. En ondanks onze taalbarrière kregen we het voor elkaar te begrijpen wat een ieder bedoelde. Openhartigheid en gul.
De geoloog leerde ons snel wat Meknes en Marokko voor hem betekende. Na 22 jaar les geven werd hij Marokko uitgezet. Zijn diensten waren genoeg geweest. Hij revancheerde zich en trouwde een Marokkaanse vrouw. Ze kochten een riante Riad. De Riad was klassiek en groot. Een verwarde Franse vrouw was de enige die ons gezelschap hield. Het rijk alleen. Binnen een minuut spraken we over wijn. Na 10 dagen zonder alcohol werd het toch weer eens tijd voor Meknes druifje. De geoloog vertelde ons dat er onder Meknes een hele wijnstreek ligt. Heerlijke wijnen uit Marokko. Later die dag kochten we wijn en deelden dat tot in de late uurtjes met de geoloog. De Franse geoloog vertelde zijn avonturen met lippen en tong zo rood. Door de roes van de wijn, het schitterende uitzicht midden in de Riad en een heerlijke temperatuur liep onze vreugde over. Mijn vriend vroeg: ”kopen we deze Riad en zullen we hier altijd blijven?”
Meknes bracht nog een avontuur. De altijd in verwarde toestand verkerende Franse vrouw kende Marokkanen van de markt. Zij brachten ons naar Volubilis in een oude Mercedes met gebreken. De arm van Rome wilde niet verder reiken. Wat zochten ze hier? In de avond werden we uitgenodigd bij Rashid en zijn familie. Hij woonde tegen het bekende mausoleum van Moulay Ismail ibn Sharif (Rissani, 1645? – Meknes, 22 maart 1727) aan. Hij rookte kif en zijn dochters en zonen kwamen bij ons zitten. We mochten wijn drinken en ik rookte wat van zijn kif. We lachten, er werden verhalen verteld door zijn broer. De dochters giechelden om de grapjes die we maakten. Binnen een minuut stond de tafel vol met eten. Vlees, groenten, sauzen. Te lekker. Van beneden kwamen familieleden om snel een stuk vlees mee te genieten. De zus van de zus van de broer van de zus. Iedereen mocht mee-eten. Eten als middelpunt van het gehele leven. Een samenhang tussen zijn, samen zijn, overleven, genieten, delen, gezondheid. Alles draaide om eten. Wij werden er blij van. Na het eten werden we door Rashid uitgenodigd de daken op te gaan. De daken van het mausoleum van Moulay Ismail. We keken naar de graven van zijn familie. De tombe van zijn vrouw. Geen enkele toerist kon daar een foto van maken. Een respect dat me zeer raakte. Op het dak konden we over Meknes kijken. Honderd meter verder een minaret met daarop de 5 bekende bollen. We kregen les en luisterden aandachtig. De betekenis van de bollen.
Heer Mohammed, er moet ons ook iets van het hart. Marokko heeft ook de meer duistere kant. Soms zichtbaar en soms alleen te horen en voelen in gesprek. We zaten naar meisjes en jongens te kijken, die in de golven doken, die tegen het grootste gebouw van de Maghreb kapot sloegen. De Hassan 2 moskee. Een indrukwekkend gebouw. Net voordat de dienst begon kwam een man ons gezelschap houden. Jarenlang had hij gediend als bewaker en was nu rentenier. We spraken over onze reis. Ook de donkere kant werd niet geschuwd door de heer. Vuil. Vuil dat overal aanwezig is. De corruptie in het land. De onderkant van de samenleving verdient veel maar krijgt het niet, veel geld verdwijnt in de zakken van ambtenaren. De heer vertelde ronduit en met trots over het land, maar had graag gezien dat deze onvolkomenheden uit zijn land verdwenen. Iedereen zou moeten verdienen naar wat hij doet. Verdwijnen van overheidsgeld was alom bekend, maar de corruptie nog niet te stoppen. Samen keken we uit over de zee. Hij met zijn dromen en wij in volle verwachting naar onze volgende bestemming. In de hoop dat het meer van Marokko mag zijn.
Kamal Bergman.
